شبی به بلندای تاریخ: یلدا در کوهساران کریک با عطر نان تُنگ و شیرینی‌

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: با فرارسیدن شب چله، روستای کوه پایه‌ای و سرسبز «کریک» در شهرستان بویراحمد، حال و هوای دیگری به خود می‌گیرد.

اینجا، یلدا تنها یک شب نشینی ساده نیست؛ بلکه آئینی است پیوند خورده با طبیعت، اسطوره و فرهنگ نابی که نسل به نسل، سینه به سینه نقل شده است.

قلب تپنده این آئین، علاوه بر صمیمیت دور همی های خانوادگی، بر سفره‌های رنگینی می تپد که از محصولات بومی و دسترنج زنان هنرمند روستا آذین بندی شده است.

سفره یلدای کریک؛ از مزه‌های دیروز تا امروز

مهمترین نشانه سفره یلدا در کریک، نان‌های محلی و خوش عطر آن است.

نان «تُنگ» یا «تُنّک»، نان سنتی و معروف منطقه است که از آرد گندم محلی، آب و نمک تهیه و روی ساج صفحه‌های فلزی پخت می‌شود.

این نان داغ و ترد، پای ثابت مهمانی‌های شب چله است و معمولاً با محصولات باغی و دامی روستا همچون مَسکه «کره محلی»، عسل کوهی، شیره انگور «شیره» و لبو میل می‌شود.

یکی از ویژه‌ترین خوراکی‌های این شب، «کَلهکَنج» یا «کَل کَنج» است.

این غذای محلی، ترکیبی است از گوشت «اغلب گوشت بز یا گوسفند محلی»، لوبیا سفید، برنج و ادویه‌های خاص که در دیگ‌های بزرگ پخته و در میان جمع تقسیم می‌شود.

پخت کَلهکَنج، خود مراسمی جمعی است و نماد برکت و یکرنگی است.

علاوه بر این، مُحَلّب نوعی حلوا با آرد برنج، روغن حیوانی، شکر و گلاب، انواع شیرینی‌های دست ساز خانگی و خشکبار محلی مانند برگه زردآلو و هلو، گردوی تازه و انجیر خشک، زینت بخش سفره‌های یلدای مردم کریک هستند.

میوه‌های این سفره نیز اغلب از باغات خود روستا تأمین می‌شود و انار، هندوانه و سیب، نقش نمادین خود را در دوری از سختی و جذب خیر و برکت ایفا می‌کنند.

آداب و رسوم؛ از قصه‌های پَروا تا پیش بینی سرنوشت

معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت: شب یلدا در کریک، با عنوان «شو چِلّه» شناخته می‌شود و خانواده‌ها معمولاً در خانه بزرگ خاندان پدر یا پدربزرگ گرد هم می آیند.

علی اصغر آتش فراز افزود: بزرگ خانواده با خواندن قصه‌ها و افسانه‌های محلی که اغلب با شخصیت‌هایی و اسطورهای مانند «پَروا» پهلوان محلی یا داستان‌های عاشقانه بومی آمیخته است، فضایی حماسی و شورانگیز می‌آفریند.

وی یکی از رسوم جالب توجه در برخی خانواده‌های کهنسال کریک را فال گوش ایستادن عنوان کرد و ادامه داد: جوان ترها، پشت در خانه همسایه یا در کوچه، به گفت و گوی رهگذران گوش می‌سپارند و اولین جمله دریافتی را به فال نیک می‌گیرند و آن را نشانه‌ای از سرنوشت خود در سال پیش رو می‌دانند.

باورهای کهن و پیوند با طبیعت

کارشناس باستان شناسی و میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد هم در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: در باورهای قدیم منطقه، شب یلدا، شب تولد خورشید و آغاز غلبه روشنایی بر تاریکی است که برخی ریش سفیدان از آیین‌هایی یاد می‌کنند که در آنها، با روشن کردن آتش و خواندن ترانه‌های محلی، به استقبال خورشید می‌رفتند.

مسعود شفیعی افزود: دیدار از بزرگترها و احوال پرسی از همسایگان، بخش جدایی ناپذیری از آداب این شب است که انسجام اجتماعی روستا را تقویت می‌کند.

یلدا؛ میراثی زنده در آغوش کوهستان

وی تاکید کرد: یلدا در روستای کریک، بیش از آنکه یک جشن باشد، یک آئین هویت بخش است.

کارشناس باستان شناسی و میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد بیان کرد: این آئین با طعم نان تُنگ و داستان‌های پدر بزرگ‌ها و بوی کَلهکَنج روی اجاق و در سکوت ستاره خیز کوهساران این منطقه ریشه دوانده است.

وی تاکید کرد: این آئین‌ها و خوراکی‌های محلی، گنجینه‌ای ارزشمند هستند که با وجود تغییر زمان، همچنان با اصالت خود پابرجا مانده و هر سال، بلندای شب یلدا را در دل کوه‌های کهگیلویه و بویراحمد، گرم و درخشان می‌کنند.